Het tijdschrift Noorderbreedte heeft in het kader van 50 jaar Lauwersmeer een speciale editie uitgebracht. Het nummer staat in het teken van 50 jaar Lauwerskust. Tot 1969 was het Lauwersmeer een zeearm, een deel van de Waddenzee. Het gebied staat in teken van verandering. Onherkenbaar ten opzichte van vijftig jaar geleden en wie weet hoe het er over vijftig jaar zal zijn. Vijftien fotografen werd gevraagd een verbeelding te maken van dit gebied.
In Noorderlicht | Huis van de Fotografie hebben wij (Noorderbreedte) een goede partner gevonden, niet alleen qua naam maar ook qua doel want Noorderlicht is ook zeer betrokken bij het Noorden. Vanuit die band heeft Noorderbreedte de fotografen van de fotosalon gevraagd hun Lauwersmeergebied op hun eigen manier in beeld te brengen. De salon is opgericht als dé huiskamer voor de noordelijke fotografie die beeldmakers verbindt en stimuleert. Wij wilden uiteindelijk twee of drie fotografen kiezen die voor ons het beeld zouden maken. Maar tot onze verbazing waren veel betrokken fotografen naar aanleiding van onze vraag direct het gebied ingetrokken. Bij de presentatie van het werk vielen we achterover van de kwaliteit: dit konden we onze lezers niet onthouden. Uiteindelijk heeft elke fotograaf zijn of haar beste foto(’s) ingestuurd. Het resultaat: vijftien perspectieven op het Lauwersmeergebied. Wij hopen dat jij er net zo veel van geniet als wij.
Ik maakte dus mijn ‘Ei van alle zesentachtig broedvogels van het Lauwersmeergebied’. Waarvan Harry Cock zei dat hij het een iconische foto vond en waarover Ineke Noordhof schreef: Van al die soorten, inmiddels 86 soorten, zocht hij foto’s van de eieren en precies op de goede schaal maakte hij er één ei van. Dat ene ei staat voor vijftig jaar natuurbescherming in het Lauwersmeergebied. (Lees het stuk van Ineke Noordhof hier en bekijk de foto’s van alle fotografen hier )
Er is inmiddels bevestigd dat er een buiten-expositie in het Lauwersmeergebied zelf komt waar mijn ei ongetwijfeld ook een plaatsje krijgt.
Ei van alle zesentachtig broedvogels van het Lauwersmeergebied
Op woensdag 22 mei hield ik een lezing met de titel ‘Stugge Paden’. De lokatie was galerie Lemferdinge en daar, tussen de tien boeken die ik de afgelopen 10 jaar heb gemaakt, presenteerde ik mijn elfde boek ‘Stugge Paden’. Een roman over mijn zoektocht naar de fotografie en het Nederlandse landschap. Op de ongeveer vijftig toehoorders liet ik al mijn presentatievaardigheden los waarop ik de voorgaande twee maanden druk gestudeerd had. Sterk openen met een verhaal, spanning opbouwen en eindigen met een grote finale. Ik wilde er echt een soort TED-talk van anderhalf uur van maken en dat lukte volgens mij aardig. Alle ogen waren aandachtig op me gericht en ik kon soms een speld horen vallen. Aan het einde, toen de lezing afgelopen was en er wat vragen gesteld werden moest ik toegeven dat het verhaal fictie was en niet echt gebeurd. Daar moesten de mensen wel even van bijkomen ha ha!. Het was dus voor mij een erg geslaagde avond en aan de reacties te horen (‘Je bent een rasverteller!’) was het dat voor het publiek ook. Voor mij een opsteker om het boek Stugge Paden ook echt helemaal te gaan afronden en een uitgever te gaan zoeken.
Na een jaar lang voorbereiden was het zondag 12 mei dan zo ver. De opening van de expositie ‘Geworteld’ in galerie Lemferdinge. Samen met Klaas van Slooten hebben we een duo-expositie ingericht. Voor mij is het een overzichtsexpoositie geworden van de afgelopen tien jaar in tien boeken. Met behulp van drie gulle sponsors (Annet, Nienke en Ben bedankt!) was ik in staat al het werk af te drukken en in te lijsten. En wat hangt het er prachtig! Op zowel het openingsweekend als het weekend erna was er enorm veel aanloop en heb ik vele bezoekers te woord gestaan. Echt superleuk! De opening werd druk bezocht en ik heb daarbij ook nog eens heel wat werk verkocht. Genoeg om een volgende expositie mee te financieren (een van mijn doelen om nieuw werk te laten zien). Ik ben hartstikke trots op deze expositie en deze is nog te bezichtigen tot en met 8 september. Ik ben van plan om nog een zondag te prikken waarop ik opnieuw een hele dag aanwezig zal zijn. Dat zal ergens in augustus worden. Wordt vervolgd. En als er mensen zijn die goede locaties weten voor volgende exposities dan hou ik me aanbevolen!
Noorderbreedte en Noorderlicht fotogalerie hebben de handen ineen geslagen om in het jubileumjaar 2019 het Lauwersmeergebied extra te belichten. Dat is gebeurd door een aantal fotografen uit te nodigen die in het themanummer van Noorderbreedte hun blik op het gebied mogen tonen. En ik was één van de gelukkigen! Ik heb in december een fotoserie gemaakt onder de titel VEURLOOP en ik heb een beeld gemaakt waarin ik alle 85 broedvogels van het Lauwersmeergebied in één ei heb proberen te vangen. Een hele klus, maar aardig gelukt. Voor mijzelf heb ik een boek gemaakt van de serie in een oplage van één. Het is een mooi werkje geworden al zeg ik het zelf.
De foto’s worden opgenomen in het tijdschrift Noorderbreedte en er wordt achter de schermen hard gewerkt aan buiten-exposities in het Lauwersmeergebied zelf en op Schiermonnikoog. Binnen wordt het werk getoond in het UMCG Groningen. Wat mijn rol daarin gaat worden weet ik nog niet precies, maar het wordt vast erg leuk!!
Een gelukkig nieuwjaar en een mooi, gezond en inspirerend 2019 gewenst. Ik hoop echt dat het nieuwe jaar weer vele mooie momenten voor jou (en mij) in petto heeft.
Het is vanuit mij een beetje stil geweest de laatste tijd, maar dat betekent niet dat er niets gebeurt is op fotografiegebied de afgelopen maanden. Daarover later meer.
Ok, dus ik wilde dus zelf een camera maken waarmee ik het Drentse landschap in mijn beeld kon vangen. Een camera gemaakt van pure Drentse producten en met een relatie met de Drentse vennen voor een idee waar ik al zo’n tien jaar in mijn hoofd liep: Het project VEN. En ja dan draaf ik soms een beetje door. Nadat ik de werkende demo camera 1.0 had gemaakt (zie mijn vorige post) was ik nu klaar voor het echte werk. Ik verzamelde eerst alle Drentse materialen bij elkaar. Dat waren:
- Drents eikenhout (uit het Grote Veen in Eelde) voor het geraamte en de panelen. (Houtzager Kok uit Eelde bedankt!) - Drents kienhout of veenstobben van 8000-10.000 jaar oud uit het veen bij Roderwolde voor de afwerking/versiering en het produceren van houtskool om de binnenkant matzwart te maken. (En ook om de uiteindelijke prints mee te bewerken, maar dat moet ik nog testen). - Water uit het Gagelveen (Anloo) voor het impregneren met houtlijm van de veenstobben. (Die anders zo uit elkaar zouden vallen) - Zelfgemaakt schuurpapier va npapier met pijpestrootjes en heide en zand van het Balloërveld, - Weggeworpen blikjes energydrink bij het Taarlose Ven voor de pinhole - Donker schapenwol van de kudde van het Balloërveld voor de afdichting van de kieren
Nou als je daar niet het Drentse landschap mee kunt vangen😄 In mijn dagboek schreef ik:
De afgelopen week grote stappen gezet in de voltooiing van mijn camera-project. Voor het project VEN maak ik mijn eigen camera met puur Drentse ven materialen. Eikenhout uit het Grote Veen, houtskool van 10.000 jaar oude ven-stobben (ook wel kienhout genoemd) en aluminium van een bij een vennetje gevonden blikje energy-drink. Ik wilde de afdichting van de kieren met schapenwol van de kudde van Ballo doen, echter het vilten heb ik nog niet goed onder de knie. Ducttape en vilt (van een Drentse bouwmarkt) boden uitkomst.
De buitenste laag hout.
VEN-Cam 2.0
De binnenkant zwart gemaakt met het houtskool van de veenstobben van 10.000 jaar oud.
Het betere knutselwerk. Ik wist eerst niet wat ik met lijmklemmen aanmoest.
Het kastje begint er op te lijken .
Zo timmerde en knutselde ik van puur eikenhout een kistje in elkaar, met een gaatje aan de voorkant en een negatiefhouder aan de achterkant. Dat was alles. Ik noem het een camera. Ik noem het de VEN-Cam 2.0 en nadat ik een waterpas bovenop - en een statiefschroef onderop had gemonteerd kon ik hem in de praktijk gaan testen.
Op 24 september 2018 ging ik opnieuw naar het Taarlose veentje. Het ven waar ik het blikje energy-drink vond waarin ik de pinhole had geprikt. Maar nu met de complete VEN-Cam om hem uit te testen en 2 foto’s te maken. Met een tankje haalde ik een paar liter water uit het ven dat ik meenam naar huis. Roestbruin water waar ik de negatieven in ontwikkelde. En ook dat lukte wonderwel. De foto van het ven zonder bomen vond ik het beste. Waar ik achter kwam was dat ik de negatiefhouder nog niet ver genoeg had doorgedrukt waardoor ik een gedeelte van het negatief niet heb benut en het beeld vierkanter is dan anders. Nou ja, je kunt ook niet alles in een keer perfect hebben. Ik ben een tevreden mens. De VEN-Cam 2.0 doet het en maakt beeld. Gemaakt uit het landschap van Drenthe, de wind die over het negatief waait en ontwikkeld in het water van de Drentse vennen. Zo komt het landschap in mijn beeld.
Afgelopen zomervakantie kreeg ik het idee voor een gaaf project waarvan de oorsprong al in 2008 stamt. Tien jaar geleden dus! (Daarom is het goed al je projectideeën op te schrijven want wie weet komen ze nog eens van pas!). Tien jaar geleden, toen ik startte als natuurfotograaf, wilde ik al een ode aan al die Drentse vennen maken die mij op mysterieuze wijze naar zich toe trokken zoals mozarella naar tomaat. Destijds heb ik het, als een commercieel volstrekt oninteressant project op een gegeven moment in de ijskast gezet om me te wijden aan commercieel interessante projecten, (althans dat dacht ik toen). Inmiddels denk ik ‘F#@$k de commercie’ en doe ik alleen maar waar ik zin in heb en dus trok ik het project VEN weer de warmte in.
Het Stobbenven bij Roderwolde aardkundig monument.
Van kunstenaar Fokko Rijkens kreeg ik genereus twee oude stobben.
Van de stobben maakte ik onder andere houtskool.
Houtskool van grove den van 10.000 jaar oud.
Ven-Cam 1.0
In het kort wil ik een serie maken over al die oude plasjes water met mysterieuze namen als: Hondelveen, Smitsveen, Moordenaarsveen of Siepelveen. Alleen die klanken al maken mij nieuwsgierig. Zoals Zeijen, Norg en Peest waarschijnlijk prehistorische namen zijn, misschien wel uitgesproken door het meisje van Yde, vermoed ik dat sommige veentjes ook een massa aan geschiedenis in zich dragen. En als we het dan toch over het meisje van Yde hebben, komt er een oude herinnering van mijn eerste kennismaking met dit bijzondere veenlijk naar boven. Ik was acht jaar oud toen ik, op kampeervakantie met mijn ouders in Drenthe, in het museum een tentoonstelling over het veen en de veenlijken zag. De weemoedige en wanhopige blik in haar ogen en de strop om haar hals, hebben mij niet meer los gelaten en zijn er mede de oorzaak van dat ik op zoek wil gaan naar de Drentse vennen en veentjes. Daarnaast is het struinen bij het ven naast de tent in diezelfde vakantie, waar ik zo heerlijk aangrijpend aangevallen werd door de kokmeeuwen uit de kolonie er de oorzaak van dat ik al die ontoegankelijke en intrigerende glinsterende gebiedjes wil opzoeken en in beeld brengen.
Goed het plan: Ik wilde zelf een camera maken waarmee ik pinhole foto’s op groot formaat kan maken. Pinhole omdat ik wil dat de wind het negatief kan aaien. En daarbij wil ik ook nog de negatieven ontwikkelen in het water van het ven zelf dat ik fotografeer. Met mijn laarzen het water in dus! En o ja, daarnaast wilde ik nog dat de camera in z’n geheel moest bestaan uit materialen die iets met Drentse vennen te maken hebben. Het liefst van kienhout. Ook moet ik nog even vermelden dat ik nog nooit in mijn leven iets getimmerd had, (maar mijn opa was timmerman).
VEN-Cam 1.0 maar zou hij ook werken?
Het precies maken van de achterkant.
Een pinhole van 0.4mm
Vleugelmoeren voor het aandraaien van het filmnegatief
De eerste test bij het Achterste Ven bij Gasteren
Dus begon ik met het maken van een proefcamera. De VEN-Cam 1.0. Van resthout in elkaar gezet: een 90mm groothoekcamera voor 4x5 negatieven. Het moeilijkste was de achterkant maken waar de negatiefhouder precies in moest vallen. Maar het testen van de camera was een feest en mijn allereerste twee foto’s van het Achterste Ven bij Gasteren waren zeer bemoedigend. In mijn dagboek schreef ik:
En er is beeld!! Vanmorgen in alle vroegte naar de Gasterse Duinen gegaan met 1 filmcassette met daarin 2 negatieven. Ik kon dus in totaal twee foto’s maken. Van zwart duct-tape een sluiter gemaakt en de belichting op 2 seconden gemeten. De grote angst was of de camera, die ik dit weekend in elkaar geknutseld heb, wel helemaal lichtdicht was. Daar lijkt het nu toch wel wat op😄. Ik ga de negatieven vanavond scannen voor het eindresultaat!!!
En Ik had dus inderdaad beeld, en dus ik was in staat een werkende camera te maken. Klaar voor het echte werk.
Tot slot nog een kort berichtje over hoe mijn fotografie andere mensen raakt: In het voorjaar werd ik benaderd door een Joan, die graag een foto van mij wilde bestellen. Hij had deze op Facebook gezien en kwam uit de serie #printoftheday. Een foto van een boom op de Gasterse Duinen in de mist. Ik was zelf niet eens helemaal tevreden over de foto, maar hij was er op slag verliefd op. Dus hebben we dat geregeld. Joan kwam samen met zijn vrouw Wilma om de foto en het echtheidscertificaat op te halen. Twee maanden later kreeg ik een mail van Joan met de vraag naar de absoluut precieze locatie van de boom. Ik verbaasde me daar een klein beetje over, maar kon de boom op de centimeter nauwkeurig aanduiden aangezien ik regelmatig op die plek aan het werk ben.
Nog weer wat later verduidelijkte Joan via de mail mij zijn verzoek. Zijn vrouw Wilma was in de tussentijd overleden (niet onverwacht, maar wel heel erg snel) en de foto van de boom was het laatste kado dat hij van haar gekregen had. Samen hadden ze besloten haar as uit te strooien bij die boom. En een uitnodiging voor die ceremonie volgde. Uiteraard wilde ik daar graag bij aanwezig zijn en op een zonnige zaterdagmiddag togen vrienden en familie van Joan en Wilma naar de boom op de heide. Joan vertelde in zijn praatje dat ik hun die boom gegeven had en daarmee de laatste plek van Wilma heb gewezen. Ik was vereerd, verrast en geraakt door de hele gang van zaken en de prachtige ceremonie op de heide.
Van 6 tot en met 9 september 2018 hing er een werk uit mijn serie Heidense Hoogten in het Stedelijk Museum Schiedam. Vier dagen lang, van 6 tot en met 9 september 2018, waren in totaal 136 Schiedamse kunstenaars en hun introducés in het Stedelijk Museum te zien.
Op uitnodiging van kunstenaar Sjef van Duin, ik was zijn introduce, was dit de eerste keer dat mijn werk in een museum hing! (En dat zal zeker niet de laatste keer zijn let maar op!).
Daarnaast moest ik om 14.00 uur ook nog een discussie voeren met Sjef over ‘Mislukte fotografie voor beginners’. Alsof ik daar een expert in ben…Al met al een hele leuke ervaring en een mooie expositie. Er is een virtuele tour gemaakt waarin je digitaal door de hele expo kunt lopen. Erg mooi gedaan. Kijk op:
De vakantieperiode is altijd een goed moment om even in een andere omgeving van een afstandje naar je werkzaamheden te kijken. Dus in de zon aan de Bretonse stranden is er flink geëvalueerd en geevolueerd in mijn hoofd. Naast het organiseren van een expositie en het afschrijven van mijn boek Stugge Paden (de belangrijkste twee doelen voor dit jaar) wil ik ook weer wat meer fotograferen. Ik mis het buiten zijn, de wind, de vogelgeluiden en de striemende regen. Dus besloot ik een oud idee van mijn plank met ideeën te halen, af te stoffen, en er deze herfst en winter mee aan de slag te gaan. Onder de titel VEN wil ik zwartwit pinhole foto’s maken van Drentse vennen. En om het meeste ‘landschap’ in mijn beelden te krijgen heb ik mijn eigen ‘VEN-cam’ getimmerd. Een grootformaat 4x5 pinhole camera gemaakt van Drents eikenhout (Grote Veen Eelde), houtskool voor de matzwarte binnenkant van 10.000 jaar oude veenstobben (Roderwolde), de pinhole van een blikje energy-drink gevonden bij het Taarlose Ven en voor de afdichting van de lichtlekken schapenwol van de kudde van het Balloërveld. Tot slot nog wat schroeven, ducttape en houtlijm uit een drentse winkel.
Het Stobbenmonument in Roderwolde
Stobben gekregen van kunstenaar Fokko Rijkens toen ik op onderzoek uit ging in Roderwolde
VEN-cam 1.0
Een mooie groothoek beeldhoek van 84 graden
De eerste twee testfoto’s bij de Gasterse Duinen
Eerst heb ik een proefcamera getimmerd van resthout en spaanplaat. Bij het testen van deze camera bleek dat ik een werkende camera kon maken. Daarna ben ik dus aan de slag gegaan met de echte VEN-cam van puur Drents ven-materiaal.
Houtzager Kok aan het werk aan het eikenhout uit het Grote Veen
Houtzeger Kok uit Eelde ook meteen gevraagd de veenstobben te zagen
Met houtskool van de veenstobben gemaakt de binnenkant zwart gemaakt
De achterkant neemt heel nauw.
Het eindresultaat. Nu testen.
Uiteindelijk wil ik de prints van deze foto’s nog bewerken met het 10.000 jaar oude houtskool van de veenstobben. Maar eerst moet ik nu mijn camera in elkaar zetten en testen.
RTV Drenthe had naar aanleiding van een berichtje hierover al interesse om met een filmploeg langs te komen, maar ik heb gezegd dat hij nog niet klaar was. Natuurlijk deel ik de link zodra het item op televisie komt.
Toen ik vorig jaar de expositie ‘Kunst bij de thee’ in Anloo voorbereidde was ik een beetje verbaast over de hoeveelheid werk die ik de afgelopen tien jaar heb gemaakt. Tien jaar, tien boeken en tien fotoseries. Ook was ik verrast over het verbindende thema dat in al mijn werk zit, namelijk: ‘het Nederlandse landschap’. Een thema dat ik in mijn nieuwe boek ‘Stugge Paden’ tot op de bodem uitzoek. Het maakte een behoefte in mij los om al dit werk eens bij elkaar te exposeren. Om alles eens groots bij elkaar te zien. Ik maakte een plan dat er in zijn hoofdzaak uit bestaat dat ik per fotoboek drie werken aan de muur wil laten zien in print, Dibond of GalleryPrint. En daarbij natuurlijk ook de boeken mooi presenteer. Dat dit veel kosten met zich meebrengt is duidelijk en daarom ben ik mijn werk fysiek aan het bij elkaar scharrelen. Ieder kwartaal koop ik (als ik geld heb) van twee series drie werken met eventueel de bijbehorende passe-partouts en lijsten. Op deze manier verzamel ik langzaam mijn hele expositie bij elkaar. Het gaat tergend langzaam, maar wel gestaag. Om dit proces te versnellen heb ik nu een uniek aanbod bedacht. Een soort minicrowdfund. Voor €100,- schaf je een werk naar keuze van de expositie uit die je aan het einde van de expo mee naar huis mag nemen. (Ter vergelijking een gesigneerde niet-ingelijste print van 40x60cm, koop je in mijn galerie voor €300,- en een AluDibond van hetzelfde formaat is in de galerie al €500!!). Dus voor €100,- kun je in het bezit komen van een gesigneerde foto/dibond of GalleryPrint van mij (In de gebruikelijke oplage van 30) Als er tien mensen zijn die op dit unieke aanbod ingaan dan kan ik de hele inrichting van de expo aanschaffen en de boel gaan organiseren. (en dan vervalt dit aanbod dan ook!). Dan kan ik een datum plannen, een lokatie zoeken, hapjes en drankjes regelen en iets met muziek doen. Ik heb er zin in en hoop dat het me lukt de expositie dit jaar te voltooien. (Ik mik op oktober!)
#DUTCHINSTAGRAMLANDSCAPES #sneeuwpret I Hendrick Avercamp, Winterlandschap met schaatsers, ca. 1608 Rijksmuseum, Amsterdam
Voor het eerst in mijn leven doe ik mee aan een fotowedstrijd. De ‘LensCulture Art Photography Awards’. Met mijn serie Heidense Hoogten. De Portfoliodag in Rotterdam heeft me gestimuleerd om mijn werk aan meer professionals te laten zien. Vooral vanwege de nuttige feedback. Bij het meedoen aan deze wedstrijd zit namelijk een gefundeerde beoordeling per foto door een professional uit het vakgebied. Voor $60,- kun je meedoen. Ik kijk uit naar de beoordeling en ga eens uitzoeken of er meer serieuze fotowedstrijden zijn. Iemand suggesties?
Op donderdag 24 mei ging ik met mijn werk naar Rotterdam naar de Nationale Nederlanden Portfoliodag. Op de website stond: Wil jij weten wat Charlotte Dumas, Frits Gierstberg of Mick Peet van jouw werk vindt? Kom dan naar de portfoliodag op donderdag 24 mei in het Nationale-Nederlanden DE Café in Rotterdam. In samenwerking met onze corporate partner collectie Nationale-Nederlanden hebben wij Charlotte Dumas (fotograaf), Frits Gierstberg (curator Nederlands Fotomuseum) en Mick Peet (Art director Financieele Dagblad) uitgenodigd om talent te ontdekken. In een korte persoonlijke sessie van 10 minuten met één van de drie fotografieprofessionals krijg je als fotograaf de kans om je werk te introduceren en persoonlijke feedback te krijgen. Ik had me hiervoor aangemeld en ik was ingedeeld. Ik was de eerste en mocht kiezen bij wie ik mijn werk wilde laten zien. Doordat ik goed voorbereid was koos ik voor Frits Gierstberg omdat ik mijn werk het liefste aan curators van musea wil laten zien ik had mijn drie projecten van vorig jaar meegenomen: DEDIJK, Heidense Hoogten en #dutchinstagramlandscapes. De belangrijkste vraag die Frits me stelde was wat ik dan van het landschap wilde laten zien. Wat mijn visie was. Dat er lagen in het landschap aanwezig zijn vond hij niet voldoende hij wilde meer mijn stem in het werk horen. Super interessant en ik heb veel opgestoken van de vragen die hij op me afvuurde.
#instagramlandscapes
Heidense Hoogten
De Dijk
Vervolgens bleef ik hangen want ik hoopte dat er mensen niet op zouden komen dagen en ik was niet voor niets naar de andere kant van Nederland afgereisd. Ik kon het altijd proberen. En ik had geluk waardoor ik ook nog bij Charlotte Dumas en Mick Peet mocht aanschuiven. Vooral Mick Peet was enthousiast en stimuleerde me door te gaan met projecten als DEDIJK en Heidense Hoogten omdat daar goede ideeën en concepten achter zitten. De #dutchinstagramlandscapes vond hij vooral een interessante gimmick maar niet zo diepgaand als de andere twee projecten. Hij leerde me om te zoeken naar aanleidingen en haakjes om mijn werk onder de aandacht te brengen. Museumdirecteuren, curators en krantenredacteuren zijn luie mensen vertelde hij. Je moet het ze makkelijk maken en een aanleiding geven om je werk te publiceren. En daar ga ik dus eens rustig over nadenken…
In de Doorstroom, het blad van Nationaal Landschap de Drentsche Aa, van dit voorjaar stond een groot artikel over mij en mijn werk. Een leuk stuk dat wel aardig weergeeft waar ik nu mee bezig ben. Ook mijn zoektocht naar het ‘waarom’ van mijn fotografie wordt er goed in verwoord. Naar aanleiding van dat artikel werd ik, toen ik dit voorjaar over de Gastersche Duinen liep, gebeld door Lukas Koops van RTV Drenthe. Hij vroeg of ik een uur lang geÏnterviewd wilde worden voor het programma ‘Pluk de dag’ dat op de morgen van tweede Pinksterdag zou worden uitgezonden. Ik mocht zelfs de muziek uitkiezen wat me een beetje een ‘Zomergasten’ gevoel gaf. Ik vind het erg leuk om te merken dat de dingen die ik doe opgepikt worden en steeds vaker een vervolg krijgen dat ik niet had kunnen voorzien. Een huisje op Texel of een radio-interview. Dat is toch fantastisch?
Klik op deze link om de uitzending van RTV Drenthe te horen
Als je de doorstroom in PDF wilt downloaden klik dan op deze link…
In januari 2018 hield ik een lezing over de ontwikkeling van mijn fotografische werk in Eelde Paterswolde. Ik had een tafel ingericht met mijn boeken en wat ingelijst werk en prints. Aan het einde van de lezing stond ik daar nog wat te kletsen toen een mevrouw op me af stapte. We raakten aan de praat over mijn Waddenboek waarin een stuk staat over het ‘Skillepaadje’ bij de Hoge Berg op Texel. Een bijzonder paadje waarlangs in de Gouden Eeuw vers drinkwater voor de grote VOC-schepen werd gehaald. Enthousiast vertelde ik aan haar dat ik dit paadje ook wilde opnemen in mijn nieuwste boek ‘Stugge Paden’ over oude wegen in Nederland, omdat ik het verhaal van het paadje zo mooi vind. Ze vertelde dat zij en haar man een zomerhuis bezaten aan het Skillepaadje en dat als ik dat wilde, ik er altijd wel in kon. Verbaast en dankbaar over zoveel vriendelijkheid en gulheid ging ik begin april naar Texel om vier dagen te schrijven. Ik had een schema waarbij ik om 06.00 uur opstond, en afwisselend twee a drie uur schreef en daartussendoor lange wandelingen over het eiland maakte. De productiviteit van je helemaal ergens op te kunnen richten was heerlijk, en ik hoop binnenkort opnieuw af te kunnen reizen naar het eiland met het mooie licht om verder te kunnen schrijven aan Stugge Paden dat dit jaar klaar moet zijn.
Maar naast het schrijven had ik natuurlijk ook wel tijd om wat te spelen met mijn oude Canon Ftb-ql, en wat zwartwit film die tien jaar over datum is. Tijdens de wandelingen een serie over schepenboeten gemaakt.
Ik ben gevraagd mee te doen met het kunstproject ‘Pakje Kunst’ van het Wall House en het Groninger Museum. Het Wall House #2 aan het Hoornse Meer in Groningen is behalve een interessant object voor architectuurliefhebbers een podium voor regionaal talent op het gebied van Kunst en Cultuur - 15 minuten van het Groninger Museum. Er komt een kunstautomaat te hangen waaruit mensen een pakje kunst kunnen trekken als een kroket uit de muur. Een sigarettenautomaat maar dan gezond. Kroketten, condooms, kauwgomballen, sigaretten, fietsbanden en nu dus… kunst. Superleuk en het wordt gepresenteerd tijdens de seizoensopening op 31 maart 2018.
Voor mijn boek Stugge Paden had ik een uitgebreide mail gestuurd naar mijn allergrootste voorbeeld in de fotografie van het Nederlandse Landschap Martin Kers. Met 27 boeken achter zijn naam en de titel ‘Meester van het Landschap’ op zak, was hij de aangewezen persoon om mijn vragen over landschapsfotografie van het Nederlandse landschap te beantwoorden. Tussen kerst en oud en nieuw kreeg ik een telefoontje. ‘Ja hallo’, hoorde ik een zachte stem aan de andere kant van de lijn.. ‘Met Martin Kers, ik kan wel een keer met je afspreken in het voorjaar.’ Een afspraak met de meester! Superleuk. En afgelopen week was het zo ver. Met elf fotoboeken van zijn hand in mijn Lidl-boodschappentas en met een lijst aan voorbereide vragen troffen we elkaar in het midden van het land. Na een voorzichtige start, raakten we in een enthousiast gesprek dat uiteindelijk meer dan twee uur zou duren. De meester was erg kritisch over mijn fotoboeken (Drentsche Aa en Heidense Hoogten) en vond het idee van een fotoboek over oude wegen in Nederland ook geen goed idee. Maar tegelijkertijd zei hij dat hij een boek als het ‘Hollandboek’ nu in deze tijd ook nooit meer zou kunnen maken. Hij sprak over de tijdgeest en dat je die moet aanvoelen en over extreem zelfkriticisme. Hij vond de fotografen van tegenwoordig niet kritisch genoeg. Had ook geen namen van levende fotografen die hem raakten. Uiteindelijk signeerde hij al mijn elf fotoboeken en had ik het gevoel dat hij het ook een leuk gesprek vond. Ik ben in ieder geval weer een stapje verder geholpen in mijn denken over de fotografie. Zijn (en mijn eigen) ideeën over de Nederlandse landschapsfotografie komen in mijn boek ‘Stugge Paden’ terecht.
Jullie dachten natuurlijk dat ik mijn fotografie aan de wilgen heb gehangen omdat het alweer zo lang geleden is dat mijn laatste blog en nieuwsbrief verscheen. Maar niets is minder waar. Ik heb mezelf bewust een radiostilte ingelast om me geconcentreerd op het schrijven van mijn (beeld)roman Stugge Paden te storten. Man wat een klus! Maar ook weer superleuk. Zelfs als ik uiteindelijk geen uitgever vindt en het boek in een oplage van 1 (voor mezelf) verschijnt is het de hele reis meer dan waard geweest. Want ik heb geen idee of ik een roman kan schrijven maar ik hou er van mijn doelen hoog te stellen en geniet van elke seconde dat ik er mee bezig kan zijn. Het boek gaat over mijn persoonlijke zoektocht naar het Nederlandse landschap en de vraag waarom ik daar in deze tijd nog een foto van zou willen maken. Wat voegen mijn foto’s van het landschap nog toe aan het beeldbombardement dat op de wereld wordt losgelaten? Dat is de centrale vraag die ik probeer te beantwoorden door over de oude wegen van Nederland te gaan lopen (en die te fotograferen). Langzaam kruip ik dichterbij naar de voltooiing van het manuscript en daarmee de beantwoording van mijn vraag. Een superleuk proces waarvoor ik afgelopen week ook bijna drie uur met mijn grote voorbeeld Martin Kers mocht praten. (Daarover later meer). Maar dus ook een proces waarvoor ik bewust een aantal dingen opzij zet. Ik ben dus tijdelijk gestopt met de dagelijkse #printoftheday en ben maar heel summier op Facebook en Instagram actief. (Met LinkedIn en Twitter doe ik eigenlijk al nooit iets). Daarnaast heb ik dus in zekere zin mijn camera wel tijdelijk aan de wilgen gehangen want ik gebruik mijn tijd nu om te schrijven, maar ik verlang er naar om weer foto’s te gaan maken. Daarnaast kijk ik geen tv meer, sta ik regelmatig heel vroeg op en verwaarloos ik even mijn online galerie.
Mijn doel is om samen met mijn trouwe (via Facebook verzamelde) redactieteam, de roman dit jaar te voltooien. En daarnaast een plan voor de vormgeving te maken. Wordt dus vervolgd!
Afgelopen week ben ik op de Amerikaanse site Patreon een pagina begonnen. Patreon gaat over het patronaatschap voor kunstenaars, schrijvers, bloggers, vloggers en andere creatieve mensen. Het is opgestart vanuit het idee dat creatieven ondersteund moeten worden om hun werk ongestoord te kunnen doen zonder zich zorgen te hoeven maken over hun inkomen. Het platform genegeerd een duurzaam inkomen voor de kunstenaar in direct contact met zijn publiek. Als je het tof, mooi of leuk vindt wat een kunstenaar maakt kun je een abonnement op zijn carrière nemen. Het is crowdfunding van het kunstenaarschap. Supertof maar ook supernieuw. Het is een hele nieuwe manier van het steunen van kunstenaars en ik ben de eerste fotograaf in Nederland die op het platform zit. De verwachting is dat het ook in Nederland heel groot gaat worden. (Dat zei mediagoeroe Alexander Klöpping tenminste) en ik zag dat ook crowdfundplatform Kickstarter nu een dergelijk platform heeft gemaakt.
“Een mecenas, ook wel patroon genoemd, is een persoon die als beschermheer of -vrouwe van kunstenaars, geleerden of sporters optreedt door ze van financiële middelen te voorzien, zodat ze zich zorgeloos kunnen wijden aan hun scheppend werk, wetenschappelijk onderzoek of sportieve loopbaan. De is meestal welgesteld, zodat hij zich het financiële offer kan veroorloven. De begunstigde artiest (dat ben ik dan!), wetenschapper of atleet wordt in dit verband protegé genoemd. (…) In de 21e eeuw start het mecenaat in Europa een nieuwe bloeiperiode, na decennia van overheidszorg voor de kunsten. Steeds meer liefhebbers van beeldende kunst, theater, muziek, literatuur etc. beseffen, dat hun steun noodzakelijk is nu overheden hun financiering voor cultuur steeds verder terugschroeven.”
Maar het gaat nu niet om welgesteldheid en grote financiële offers. Bij Patreon kan het al voor 2 dollar per maand (dat is één kop koffie, of nog niet eens de helft van een fotorolletje!). Als abonnee op mijn kunst krijg je extra inkijkjes in mijn werk, korting in mijn galerie of kun je zelfs meedenken en -schrijven aan mijn nieuwe boeken, Je krijgt toegang tot nieuw materiaal. Supertof dus! Kijk maar eens bij de tegenprestaties. Overigens: het is zo nieuw, dat er nog geen iDeal aan hangt. Het kan het alleen met Paypal of creditcard. Dit is mijn site:
Je hebt taal nodig om het land te begrijpen, woorden om haar te beschrijven. De Inuit hebben ongeveer twintig woorden voor sneeuw. De vissers van de Zuiderzee kenden twintig woorden voor soorten grond onder de kiel van hun jollen, botters en tjalken. En de Hollanders, vooral de boeren, hadden meer dan twintig woorden voor licht: Zichtlicht; als je de overkant van de Zuiderzee goed kon zien: helder weer. Druppellicht; licht dat door boomblaadjes op de bosbodem valt. Mistlicht, nevellicht, maanlicht, fluisterlicht (licht van de maan door hoge sluierbewolking. Als het overdag zou zijn dan noemden de Drenten dit licht adderlicht, ook wel sluierlicht Schaduwlicht: het hardste zonlicht dat er bestaat. Witlicht; het heldere licht voor onweersbuien. Smeerlicht: als de hemel egaal grijs is en er veel (mot)regen valt. Ochtendrood-licht; licht dat regen voorspelt. Sterrenlicht zoals wanneer je tegen de zon in kijkt en je honderden zonnetjes ziet glinsteren in het water van de Zuiderzee. Ik knijp mijn ogen er bijna voor dicht. Sterrenlicht; Licht van legenden.
Vasalis schreef:
De bus rijdt als een kamer door de nacht de weg is recht, de dijk is eindeloos, links ligt de zee, getemd maar rusteloos, wij kijken uit, een kleine maan schijnt zacht.
Je hebt taal nodig om het land te begrijpen, woorden om haar te beschrijven. En je hebt handen nodig om het land te maken. Veel handen. Handen uit mouwen.
Ik heb een tijdje geleden met mezelf afgesproken dat ik het commerciële en het artistieke wil afwisselen. Was het de afgelopen maanden (jaar!) vooral het commerciële wat de boventoon voerde (schrijven van een bedrijfsplan, maken en inrichten van de galerie, een eerste expositie), nu vond ik deze maand dat het tijd was om weer eens wat creatiefs te gaan doen. In dit geval het afronden van mijn project ‘DEDIJK’.
Voor de zomervakantie heb ik in een dag de Afsluitdijk afgelopen van Friesland naar Den Oever. Ieder half uur stopte ik om een pinhole foto van de dijk te maken. Hierop waren dan het IJsselmeeren en de Waddenzee te zien, met de dijk in het midden. Het was een project dat ging over de dijk, de Zuiderzee, de mensen die Nederland maken, lopen en het Nederlandse landschap. Uiteindelijk nam ik in Den Oever twee liter IJsselmeerwater mee waarin ik de negatieven heb ontwikkeld. (En daarna liftte ik terug naar Friesland). Het was 15 mei 2017.
Ik wilde een ode aan de dijk brengen. Een ode aan de dijk en het uitzicht. Ieder half uur een foto van het uitzicht. Foto’s van de plek waar ik was. Een foto met het IJsselmeer links en de Waddenzee rechts met de dijk recht voor me. De kaarsrechte lijn van de grote zeeën-kliever. De blik naar het westen. Mijn statief elke keer op dezelfde hoogte. Een ode aan De Dijk, en daarmee aan alle Nederlanders die hem gebouwd hebben. Een ode aan Nederland.
Daarnaast wilde ik een ‘’horizon van stappen’’ maken. Een lijn van de huid van de dijk zelf. Een horizon van oppervlakken, van ondergronden waarover ik ging. Een aan elkaar geplakte reeks foto’s van mijn gang. Tweeëndertig kilometer
De afgelopen twee weken heb ik het hele project afgerond en er een boek van gemaakt. In het boek schrijf ik een verslag van mijn voettocht over de dijk, de gigantische muggenwolken die ik er tegen kwam, maar ook over de geschiedenis van de afsluiting van de Zuiderzee. Ik heb er één exemplaar van laten afdrukken (wat ik van al mijn projecten doe) en die ik bij eventuele exposities weer kan laten zien. Ik voeg het hele boek hier gratis bij omdat ik het leuk vind om het met jullie te delen. Ik ben erg benieuwd wat jullie er van vinden. Schroom niet om een reactie te geven.
In de hectiek van alle marketing rondom mjin galerie, het vormgeven van de expositie in Anloo en met het plaatsen van een dagelijkse #printoftheday op Instagram was ik er nog niet aan toe gekomen een kleine review te plaatsen van de wanddecoraties die ik van Saal Digital heb mogen ontvangen. Voor een eerlijke review van de producten kreeg ik €50,- korting wat voor een startende kunstenaar zoals ik natuurlijk geweldig is. En het is helemaal geen straf, want ik kan je nu al vertellen dat de producten fantastisch zijn en dat ik ze graag in mijn galerie aanbied (www.maartenwestmaasgalerie.nl). Ik gebruikte de korting bij mijn bestelling van twee alu-dibonds en een GalleryPrint voor de één daagse expo in Anloo.
Het begint bij de software waarmee je je foto’s naar Saal kunt uploaden. Je kunt hier nog bewerkingen uitvoeren wat ik niet nodig heb omdat ik alles in Lightroom en Photoshop doe. Maar voor iemand die redelijk wat ervaring heeft met dergelijke pakketten is de software van Saal eerlijk gezegd wel erg ouderwets. Of misschien eerder niet zo intuïtief zoals ik gewend ben. Je loopt voortdurend te zoeken naar dingen die op onlogische plaatsen staan. Maar goed. Dit zal vast op termijn verandert worden, want als ik op het internet kijk ben ik niet de enige met moeite met hun software. Uiteindelijk vond ik alles wel en was ik benieuwd naar hun producten.
Die kwamen een paar dagen na de bestelling en waren fantastisch goed ingepakt. Echt heel zorgvuldig. Super! Voorzichtig uitpakken en dan het resultaat. De beide Alu Dibonds zagen er perfect uit. De foto van de Schorren op Texel die al zodanig ook in mijn galerie hangt was super. De kleur, de afwerking, de scherpte en het aluminium profiel aan de achterkant waren super. Ik kan niet anders zeggen. Galerie-waardig. Niets meer te wensen.
De kleine GalleryPrint, dat wil zeggen plexiglas op alu-dibond, uit de serie Back Home Low Countries was hetzelfde. De meest luxe uitvoering en niets op aan te merken. Wat zou ik die graag op groot formaat in de galerie hangen! Al met al dus meer dan tevreden en ik hoop in de toekomst mijn klanten het perfecte werk van Saal Digital te kunnen aanbieden.
Afgelopen week is mijn eigen galerie dan eindelijk open gegaan! Met een Live video verslag op Instagram en op Facebook is de galerie officieel geopend. En wat nog mooier is, ik heb ook al werk verkocht! Het kon allemaal niet beter afgelopen week. Ik ga goed mijn best doen om veel reclame te maken. Vandaar ook het volgende filmpje:
En wat ook heel leuk was, was dat Pascal van Spijk op ART The Hague stond, en daar ook werk van mij verkocht. Dus maakte ik daar ook een filmpje van:
Dus dat ik veel met filmpjes aan het experimenteren ben lijkt me nu ook wel duidelijk. Vandaar tot slot mijn #printoftheday. Een overzicht van afgelopen week. En dat er nog maar vele volgen…
Aanstaande zondag is het 1 oktober en dat betekent dat mijn online galerie de lucht in gaat. Mijn eigen winkel! Een galerie waar mensen van over de hele wereld mijn werken kunnen bestellen. Het is zo mooi geworden! Ik heb er heel veel zin in en zit nu al te denken aan een Engelstalige versie. Ook zit ik nog te denken aan een openingsactie. Bijvoorbeeld de eerste twee weken 20 of 30% korting op alle werken oid. Als mensen suggesties hebben houd ik me aanbevolen!
Dat ik mijn eigen kunst kan verkopen bleek afgelopen zondag bij de expositie ‘Kunst bij de thee’, waar ik naast een aantal boeken drie prints verkocht. Maar ook voerde ik heel veel leuke gesprekken over kunst, mijn werk en over het Nederlandse landschap. Dat was fantastisch. Het weer speelde goed mee, de zon scheen uitbundig. Mensen zaten gezellig buiten in de zon en de taart was heerlijk.
Op Facebook en Instagram post ik dagelijks een nieuwe bewerkte landschapsfoto onder de titel #printoftheday. Er zijn veel mensen die dat leuk vinden en ik krijg steeds meer reacties (van over de hele wereld).
Dat ik sinds begin dit jaar eigenlijk bijna niet meer aan fotograferen toe kom steekt me wel een beetje. De #printoftheday is iPhone-werk. Ik zou wel weer eens een dag willen fotograferen in plaats van ondernemen. Maar dat gaat goed komen. Dat weet ik zeker. Nu eerst de galerie laten draaien.
Op 2 juli schreef ik over het begin van mijn reis als professioneel kunstenaar. Inmiddels is er al weer best wat gebeurd en daar wil ik het even over hebben. Ik schreef op 2 juli: Maar moet ik het dan niet doen? Moet ik mijn passie voor fotografie en het Nederlandse landschap laten varen. Of als hobby uitoefenen? Gewoon gestaag doorgaan naast mijn baan als fysiotherapeut zoals ik de afgelopen acht jaar heb gedaan waarin ik een aantal boeken heb gemaakt maar geen enkele cent verdient heb. Ik denk van niet. Ik voel dat het tijd is voor een volgende stap in mijn kunstcarrière. Ik wil professioneel kunstenaar worden. Een inkomen verdienen uit mijn werk dat waarde heeft. Een boterham(metje) met dat wat ik het allerliefste doe: verhalen zoeken in en over het Nederlandse landschap. Maar bovenal: tijd kopen. Tijd voor de honderd projecten die ik nog graag zou willen doen.
De hele zomer heb ik besteed aan het vormgeven van mijn eigen galerie. Mijn eigen winkel waar men mijn werk kan kopen. En na al dat werk kan ik zeggen dat op 1 oktober mijn galerie eindelijk werkelijkheid wordt, want dan gaan de deuren open! Het is gelukt! En of er dan ook mensen zijn die iets van mijn werk willen aanschaffen is stap twee. Maar de winkel is klaar. Maarten Westmaas Galerie is een feit!
Daarnaast is komende zondag de kunstmanifestatie ‘Kunst bij de thee’ in Anloo. Een expositie met zes kunstenaars waar ik ook voor uitgenodigd ben. De afgelopen weken dus aan het voorbereiden van wat ik wil laten zien. Mijn grootste openbaring was dat ik in de voorbereiding mijn oeuvre op een rijtje had liggen met wat bijbehorende prints, de manier waarop ik het tijdens de expo wil presenteren. Ik kwam erachter dat dit het werk is van (slechts) één dag in de week met kunst bezig zijn. Moet je nagaan wat ik zou kunnen bereiken als ik meer dagen in de week tot mijn beschikking zou hebben!!! Hoe fantastisch zou dat zijn! Een volgende stap is dus het zoeken van een mecenas die een tweede dag in de week mogelijk maakt. Wie o wie weet een mecenas voor mij? Maar tot die tijd ga ik het zelf ondernemen :-).
Om meer werk te verkopen ben ik daarom een actie gestart met de titel #printoftheday. Via Instagram en Facebook plaats ik iedere dag een foto die als print te koop is voor de helft van de prijs. Ze zijn één dag voor €50,- te koop via de social media. Daarna komen ze voor €100,- te koop in mijn galerie. Het zijn behoorlijk bewerkte foto’s met een schilderachtig voorkomen. Werk waar ik zelf heel tevreden over ben. Een nieuwe invalshoek voor mij. (En hiervoor sta ik iedere dag om 06.00 uur op!)
Daarnaast ben ik nog op bezoek geweest bij collega Wilco Dragt om eens te horen hoe hij zijn carrière vorm geeft. Een superleuk gesprek in een mooi pand in Arnhem. Wat een geweldige kunstenaar!
En dat niet alles over rozen gaat blijkt wel uit de afwijzingen van het CODA in Apeldoorn (Stugge Paden), het Drents Museum (Heidense Hoogten) en NUCLEUS Noorderlicht (Heidense Hoogten). Genoeg om van in de put te raken, maar dat doe ik natuurlijk niet! Ik denk aan alle stappen die ik zet en aan de woorden van Nigel Merrick ‘Are you failing enough?’ Dat tegenslagen je sterker en beter maken. Dat je in ieder geval stappen zet.
Have you had enough of failing at achieving the success you want in your photography business? As a professional photographer, are you tired of chasing the dream? If so, it may help to realize that failure is absolutely necessary for success, and that you’re going to have to fail many times as you work to grow. But this is not the same as “absolute failure” - the only way to achieve that is to quit altogether…
In 2002 begon mijn voettocht door Drenthe die mijn leven zou veranderen. Zonder tent en met een goed humeur liep ik van hunebed naar hunebed. Ik sliep waar ik me te ruste legde. In het bos, op de hei, onder hunebedden of bij aardige mensen die ik onderweg ontmoette. Het was een levensveranderende reis die me beeldend kunstenaar maakte. Ik maakte er een verslag van dat als fotoboek werd uitgegeven met als titel: Hunebedden.
Vandaag deel 2
‘Reizen zit de mens in het bloed’ zegt Bertus Aafjes en hij vervolgd: ‘Er zit ongetwijfeld evenveel reislust in zijn bloed als zuurstof.’ Hij heeft gelijk. ‘Was de eenzame reiziger in vroeger eeuwen een grote ambassadeur van de geest, thans reizen wij als ontelbare kleine ambassadeurs van de geest over het oppervlak der aarde. In wezen is de reiziger niets veranderd. En de reis evenmin (…). Reizen is – en het zal het altijd blijven – een kunst. Het welslagen van de reis hangt niet van de route af. Het hangt af van de reiziger. Reizen is een bezigheid. Een scheppende bezigheid. Een goede reiziger is een scheppend kunstenaar.’ Omdat ik Bertus Aafjes hoog heb zitten en ik hem een groot reiziger vind, knoopte ik deze wijze lessen in mijn oren en ik schreef ze in mijn dagboek als waardevolle kostbaarheden. En er volgden nog meer parels: ‘Het voornaamst kenmerk van de goede reiziger is zijn gevoel voor betrekkelijkheid. Reizen is een vorm van leven. Wie zijn reizen wil verbeteren moet zijn leven verbeteren.’ Daar moet ik om denken. Schrijvers die veel reisden en erover schreven stalen in een oogwenk mijn hart. De schrijver Belcampo is er ook zo een. Een paar jaar geleden las ik het boek ‘De zwerftocht van Belcampo’ en ik vond dat het leven zo moest zijn. Dit boek heeft mij meer gevormd dan ik destijds ook maar bedenken kon. Het heeft zijn levenslustige eitjes in mijn hersenen geplant welke langzaam zijn uitgekomen en ook nu nog steeds leven baren. De onrust is gezaaid. In zijn voorwoord schrijft hij: ‘Gelukkig kan ik een klein beetje portrettekenen, zodat ik niet gemakkelijk verhonger en daarop heb ik mij acht maanden lang voort laten drijven van de ene stad naar de andere en toen ik boordevol herinneringen terugkwam en al mijn vrienden en kennissen daar nog net zo zag zitten als toen ik hen verliet, wist ik het niet meer: voor wie was de belofte van het leven het meest in vervulling gegaan?’
Op de eerste bladzijde van mijn reisdagboek schrijf ik:
Ik ben te aardig
Voor dit weerzien
Steeds bepakt
Met stugge paden
Steeds weer omzien
Over schouders
Om er onrust
Op te laden
Tot op de dag van vandaag weet ik nog steeds niet precies wat het betekent.
